مراسم رونمایی از فاز آزمایشی ریال دیجیتال در جزیره کیش با حضور رئیس و اعضای هیات عامل بانک مرکزی، مدیران عامل بانک های تجارت و ملت به عنوان ارائه‌کنندگان خدمات در فاز آزمایشی و برخی مدیران عامل بانک‌ها، یکشنبه ۳ تیرماه در بانک مرکزی برگزار و اولین تراکنش ریال دیجیتال نیز به صورت زنده و به صورت همزمان در تهران و جزیره کیش انجام شد.

محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی در آیین رونمایی از ریال دیجیتال، اظهار داشت: به گواه مراجع معتبر بین‌المللی، ایران در زمینه استفاده از خدمات بانکداری الکترونیک، جزء کشورهای سرآمد در دنیاست و در منطقه به لحاظ شمول مالی در رتبه نخست قرار دارد. این موضوع به خوبی توسعه دانش و ابزار در این حوزه را نشان می‌دهد و ریال دیجیتال گامی دیگر در توسعه این ابزارهاست.

سهم ابزارهای پرداخت الکترونیک در مبادلات پولی ۹۸.۷ درصد و سهم اسکناس و مسکوک از پول تنها ۱.۳ درصد است و این آمار، ایران را در زمره بهترین کشورها در شمولیت و گستردگی خدمات بانکی قرار داده است.

یکی از مقامات بانکی کشورهای حوزه خلیج فارس در سفر به یکی از مناطق روستایی و دورافتاده در مواجهه با دسترسی اشخاص به خدمات بانکداری الکترونیک در این مناطق اظهار تعجب کرده بود که این موضوع نشان از شرایط رضایت‌بخش و گستردگی ارائه این خدمات توسط شبکه بانکی در سطح استانداردهای جهانی دارد.

ریال واحد پول ملی ماست و ما از این واحد در تمام مبادلات پولی استفاده خواهیم کرد و چیزی جایگزین آن نخواهد بود. بنابراین ریال دیجیتال نیز همان اسکناس خواهد بود و انتشار آن در انحصار بانک مرکزی است.

با اجرای پایلوت پروژه ریال دیجیتال در جزیره کیش، ایران سیزدهمین کشور دارای "پول دیجیتال بانک مرکزی" در حوزه پرداخت خُرد است که به فاز پایلوت (آزمایشی) و با امکان دسترسی عمومی رسیده و امیدواریم با اجرای موفق فاز آزمایشی، به زودی وارد مرحله عملیاتی استفاده از این ابزار شویم. در پروژه ریال دیجیتال از QR_CODE استفاده می‌شود و گام بعدی حرکت به سمت NFC است.

تنوع بخشی به ابزارهای پرداخت خُرد، مدیریت پدافند غیرعامل در زیرساخت‌های پرداخت کشور، بسترسازی اقتصاد دیجیتال و آماده‌سازی اقتصاد جهت توسعه ظرفیت‌ها بر اساس قراردادهای هوشمند، از مهم‌ترین منافع ابزار ریال دیجیتال است.

کشورها به سمت استفاده از پول دیجیتال بانک مرکزی برای کاهش استیلای دلار در مبادلات پولی بین‌المللی حرکت کرده‌اند و ما نیز می‌توانیم با استفاده از ظرفیت‌های ریال دیجیتال در مبادلات منطقه‌ای و بین‌المللی و در مراوده با سایر کشورها، گام موثری در کم اثر کردن تحریم‌ها برداریم. همچنین از ظرفیت این ابزار در ریال افشور که به زودی استفاده از آن در مبادلات مالی با کشور روسیه عملیاتی می‌شود نیز بهره خواهیم برد.

بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در ایجاد نظارت دقیق و منظم بانک مرکزی بر شبکه بانکی از مهم‌ترین برنامه‌های بانک مرکزی است و راه‌اندازی و عملیاتی‌سازی سامانه نظارت هوشمند امکان نظارت یکپارچه و متمرکز بر عملیات پولی و بانکی را برای بانک مرکزی فراهم می‌کند که این ابزار به زودی از سوی این بانک راه‌اندازی خواهد شد.

بهره‌گیری از فناوری در مدیریت بازار ارز نیز ضرورت دارد که در این راستا سامانه ارز توافقی اشخاص که امکان مبادله ارز اشخاص را فراهم می‌کند، به زودی در بستر مرکز مبادله ارز و طلا راه‌اندازی می‌شود. همچنین سامانه بازار سلف ارزی که امکان معاملات ارزی آتی را برای فعالان این حوزه فراهم می‌کند، به زودی در مرکز مبادله اجرایی خواهد شد.

توسعه چک دیجیتال و طرح نظام اعتبارسنجی که پوشش ۱۰۰ درصدی برای تمام شهروندان در راستای استفاده از تسهیلات نظام بانکی را فراهم می‌کند، از دیگر فعالیت‌های در دست اقدام بانک مرکزی است. چک دیجیتال نیز در ۱۲ بانک وجود دارد که به زودی در تمام شبکه بانکی توسعه یافته و قابل استفاده خواهد شد.

ایران سیزدهمین کشور دارای پول دیجیتال بانک مرکزی

مهران محرمیان، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی نیز در این مراسم، گفت: یکی از هدف‌گذاری‌های بانک مرکزی در حوزه فناوری‌های نوین توسعه و ارتقای شمول مالی و میزان بهره‌مندی مردم از خدمات مالی و به طور اخص استفاده از خدمات بانکداری الکترونیک است.

با توجه به این توسعه و فراگیری خدمات الکترونیک شبکه بانکی در بین آحاد مردم، شاهد ادامه رشد سالانه تراکنش‌ها هستیم که به صورت فزاینده در حال افزایش است و امروزه عملاً مردم به صورت روزانه برای برخی تراکنش‌های خُرد از فیزیک اسکناس استفاده نمی‌کنند. در حال حاضر، نسبت اسکناس و مسکوک به نقدینگی در کشور به ۱.۳ درصد رسیده که از بهترین‌های دنیا هستیم و در منطقه هم رتبه اول را داریم.

حدود ۹۳.۵ درصد از افراد بالای ۱۸ سال در ایران به خدمات بانکداری الکترونیک دسترسی دارند که این موضوع نشان می‌دهد، ایران در زمینه شیوه‌های نوین بانکی جزو کشورهای پیشرو است. تمام این موفقیت‌ها با وجود تحریم‌های صورت گرفته انجام شده و مهندسان ایرانی هیچ وقت این موضوع را مانع پیشرفت نمی‌دانند.

ایران با این اقدام، سیزدهمین کشور دارای پول دیجیتال بانک مرکزی با امکان پرداخت خُرد در دنیا است. در دنیا ۷۶ کشور در حال بررسی و تلاش برای ایجاد پول دیجیتال بانک مرکزی هستند که از این تعداد ۱۶ کشور در مرحله مطالعات مقدماتی و پیش‌آزمایشی، ۱۰ کشور پایلوت و آزمایشی و ۳ کشور در مرحله عملیاتی قرار دارند.

به طور میانگین هر ایرانی روزانه ۵ تراکنش بانکداری الکترونیک انجام می‌دهد. علاوه بر این، سالانه در شبکه شتاب ۵۰ میلیارد تراکنش به میزان ۱۴ هزار همت انجام می‌شود. این میزان در ساتنا حدود ۱۰۰ میلیون تراکنش و به مبلغ ۴۰ هزار همت است. همچنین ۱۲۰ میلیون تراکنش از طریق چک، به میزان ۸ هزار همت در سال انجام می‌شود.

لزوم دستیابی به زیرساخت‌های اقتصاد دیجیتال، خصوصاً در حوزه قراردادهای هوشمند، شمول مالی و استفاده از ابزارهای پرداخت نوین همگام با دستاوردهای جهانی، هزینه بالای چاپ اسکناس و... نیاز به توسعه یک ابزار پرداخت مبتنی بر قراردادهای هوشمند با تمرکز روی جابه‌جایی مبالغ خُرد را می‌طلبد که ضمن کاهش بار شبکه پرداخت و تسویه بانکی، هزینه تمام شده کاربر نهایی را نیز کاهش دهد.

ریال دیجیتال می‌تواند این مشکلات را برطرف سازد و به عنوان یک جایگزین تدریجی پول نقد در پرداخت‌های خُرد قرار گیرد. ریال دیجیتال همان اسکناس است که فاقد فیزیک اسکناس است، اما همه اطلاعات آن در گوشی موبایل مشتری خواهد بود. به ‌علاوه اسکناس را نمی‌توان به واحدهای کوچک‌تر تبدیل کرد، اما در ریال دیجیتال ارقام ریز هم قابل پرداخت است و مشکلی که در زمینه پرداخت های خُرد وجود داشت، نیز برطرف خواهد شد.

با راه‌اندازی ریال دیجیتال فواصل و محدودیت‌های مکانی برای انتقال اسکناس حذف شده و افراد می‌توانند در دو نقطۀ مختلف از کشور در کمترین زمان پول ‌را جابه‌جا کنند. با ریال دیجیتال انتقالات به سرعت انجام می‌شود. روش اول این است که با استفاده از کد دو شخص پرداخت‌کننده و دریافت‌کننده، وجه منتقل می‌شود و در روش دوم بارکد QR پرداخت انجام خواهد شد. در این پروژه، تراکنش در مرحله نخست با کد دیجیتال و بارکد انجام می‌شود و در مراحل بعدی با NFC نیز انجام می‌شود.

در حال حاضر، در جزیره کیش بانک‌های ملت و تجارت دستگاه‌های پوز را مجهز کردند، در تاکسی‌ها هم به صورت نزدیک کردن موبایل‌ها با هم، یا اسکن Qr پرداخت انجام می‌شود. اکنون سامانه اعتبارسنجی مراحل نهایی آزمایشی را طی می‌کند و به زودی اجرایی خواهد شد. یکی دیگر از اهداف بانک مرکزی در این پروژه، تقویت سامانه‌های نظارتی ارزی است. در ادامه پروژه‌ دیگری نیز رونمایی خواهد شد، به طوری که پرداخت حسابی امکان‌پذیر خواهد شد.